Le senado Romanóo

Jump’éel ti’ le jach úuchben mola’ayil tu’ux ku múul jo’olbesa’al u meyajil kaajo’. Le je’ela’ ti’ yanchaj ti’ le noj lu’um k’ajóola’an bey úuchben Roma, te kúuchila’ ku much’ikubáa maanal 300 juntúulal u aj meyajo’obil kaaj ka’achi’, u kuuch le máako’oba’, yaane’ ku p’atiko’ob tak k’iin ku kíimilo’ob, yaan xane’e máatbil u beetmilo’ob ti’ u láak’tsilo’ob. U meyaj le máako’oba’, leti’ u tsolnu’uktajo’ob je’el bix u jets’ik le religión Católicao’, beey xan bix je’el u bisikubáaj le jala’acho’ob wa ajawo’ob yéetel u jala’achil wa u ajawil uláak’ kaajo’obo
‍
Imagen: Cicerón denuncia a Catilina, por Cesare Maccari, 1889.
Escena de un discurso pronunciado por Cicerón, Cónsul de la República Romana, en el Senado Romano.

Ti’al a kaambal tu yóok’olal u romano Mola’ayile’, xak’alt le linka’.

Woochel: Wikimedia Commons.

Althing ti’ u noj lu’umil Islandia

Le kúuchil póopil ti’ le u noj lu’umil Islandiao’, káajsa’ab tu ja’abil 930. Ku ya’alale’ leti’ le kúuchil póopil jach úuchben ti’ tuláakal u yóok’ol kaabo’. Le kúuchila’ ku meyaj ti’al u much’ikubáa jejeláas máako’ob ku t’aano’ob tu yóo’lal kajnáalo’ob, tumeen leti’ob jets’ik ba’axo’ob k’a’abéet ti’ kaaj, beey túuno’ tu ja’abilo’ob siglo XIII káaj u beetiko’ob a’almajt’aano’ob.

Wa a k’áat a k’aj óolt ujeel ba’ale’, xak’alt ujeel nu’ukbest’aan waye.

Woochel: Trevor Mogg / Alamy Stock Photo.

Cortes de León

Le je’ela’ beeta’ab tu kaajil León, leti’ le k’ajóola’an bejla’aj bey Españao’, úuch tu ja’abil 1188. Te’ela’ yaan óoxjaats kajnáalo’ob ka’achi’, j k’iino’ob, ayk’alo’ob yéetel le máaxo’ob ku t’aano’ob tu k’aaba’ láalaj jump’éel kaajo’. Te kúuchil póopil Corteso’, ti’ patjo’olta’ab junjaats a’almajt’aano’ob tu k’aabataj “Carta Magna Leonesa”
‍
Kaabale’ ku ye’esa’al jump’éel u yoochel Basílica San Isidoro de León, kúuchil tu’ux beeta’ab múuch’táambal ich u yajawil Alfonso IX de León.

Ti’al a kaambal tu yóok’olal le xak’alxooka’ je’el u béeytal a xak’altik ujeel nu’ukbest’aan waye’.

Woochel: Wikimedia Commons.

Parlamento británico

Le kúuchila’ káaj tu ja’abilo’ob 1154, káaj yéetel le k’ajóolta’ab bey Gran Consejo, le máaxo’ob ku táakpajal te’ela’ chéen bey kantéen ku much’ikuba’ob ichil jump’éel ja’abe’. U k’aaba’ bey Parlamento’e’, tu naj máataj tak tu ja’abil 1258. Tu ja’abil 1295e’, tu much’ajubáaj le tu k’aabataj “Parlamento Modelo” le je’ela’ ku ya’alale’ leti’ le yáax múuch’ póopil yanchaj tu noj lu’umil Ingleterrao’.
‍
Te’ woochela’ ku chíikpajal bix ich u Báankabil kúuchil ti’ u Molayil Comunes ti’ Parlamento Británico tu súutukil k’áatchi’il ti’ Primer Ministro.

Wa a k’áat a woojelt ujeel ba’al tu yóok’olal le je’ela’ xak’alt le linka’ ti’al xan ka a woojelt bix u meyaj, máaxo’ob much’kabtik yéetel ujeel ba’alo’ob tu yóok’olal Parlamento Britanicoe’ way te’ link ken a kaxta’.

Le u tsol ts’íibil tu yóo’lal páajtalilo’ob

Wa Declaración de Derechos (Bill of Rights) ti’ beeta’ab tu noj lu’umil Inglaterra tu ja’abil 1689e. Le ts’iiba’ jach k’a’ana’an, tumeen ti’ ku síijil u ts’íibil u ba’atetik u jáalk’ab kuxtal u noj lu’umil Estados Unidosi’ (1776) beey xan le u yáax tsoolil u kaláanta’al u paajtalil wíinik yéetel kajnáalo’obi’, wa le Declaración de los Derechos del Hombre y del Ciudadano(1789)

Wa a k’áat a kaj óolt ujeel ba’ale’, xak’alt le linka’.

Woochel: Bill of Rights Institute.