U jala’achil ajawo’ob wa Virreinato:

Tu súutukil u jala’chta’al u kaajilo’ob América tumeen u ajawilo’ob Españae’, le yáax mola’ayil múul jala’achil jach k’ajóolta’abe’, leti’ le Real Audiencia, ba’ale’ le kúuchila’ ma’ jump’éel mola’ayil tu’ux yaan máaxo’ob ku t’aan tu k’aaba’ kaajo’obi’.
‍
Ti’ le k’iino’ob je’ela’, le kuucho’obo’, ku tukuulta’ale’ ki’ichkelem yuum wa yuutsilo’ob ts’aik, le je’ela’ ku yilpajal yéetel le ajawo’ob yéetel le Iglesiao’.

Ti’al a k’aj óoltik ujeel ba’ale’, k páayt’aantikech a xak’alt:
“Fuentes históricas. Constitución de 1917”, volumen I.
“El Congreso de la Unión en la historia”

U súutukil jáalk’ab kuxtalil:

Le u súutukil u ba’atetik u jáalk’ab kuxtal u noj lu’umil Méxicoe’, k’iino’ob tu’ux xu’ulsa’ab u jala’achil u ajamilo’ob España tu yóok’ol u kaajilo’ob México. Ikil úuchak u yokol u aj k’atuno’ob Napoleón tu noj lu’umil España tu ja’abil 1808e’, te noj lu’uma’ payalt’anta’ab ti’al jump’éel múuch’táambal tu k’aabataj Congreso Constituyente en Cádiz, tu wi’inalil septiembre tu ja’abil 1810. Le ba’ax jóok’ ti’ le tsikbala’ leti’e u a’almajt’aanil Cádiz, joronts’íibta’ab tu ja’abil 1812, le je’ela’ ku ta’akik u tuukulil bix je’el u káajsa’al u jáalk’ab kuxtal u noj lu’umil Españae’.

Ba’ale’ ka’alik táan u múuch’ikuba le u Cortesilo’ob Cádize’, tu noj lu’umilo’ob Américae’, káaj jejeláas ba’ateltáambalo’obi’, le je’ela’ tu káajsaj u súutukil u jatsikuba le u aj meyajo’ob le ajawo’ob ti’ leti’obo’. Le súutukil k’ajla’il je’ela’, leti’ káaj síij le congreso, bey jump’éel mola’ayil ti’al u jala’achtik le noj lu’umo’ob táan u bin u síijilo’.